[1] گاتها(نغمه و سرود که با نام‌های گاتها، گاثاها و گاهان نیز خوانده می‌شود )، گفت‌وگوها و دریافت‌های درونی اشوزرتشت از اهورامزدا و آموزش‌های برخاسته از خرد و دانش اوست که روش درست زندگی کردن را در قالب سرود به مردم می‌آموزد.
زرتشتیان، تنها گاتها را آموزش پیام‌آور خود و بازتاب اندیشه او و پایه دین زرتشتی می‌دانند که دست‌نخورده به‌دست ما رسیده است. زبان و گویش گاتها نسبت به بخش‌های دیگر اوستا بسیار کهن‌تر است. گاتها خود بخشی از کتاب اوستاست.
پنج بخش گاتها، در زیر آمده است:
– اَهْنَوَدْ گات: هات(فصل)۳۴-۲۸، دارای ۱۰۰ بند – هفت هات
– ا‘شْتَوَدْ گات: هات ۴۶-۴۳، دارای ۴۶ بند – چهار هات
– سِپَنْتَمَدْ گات: هات ۵۰-۴۷، دارای ۴۱ بند – چهار هات
– وُهو خَشَتْر گات: هات ۵۱، دارای ۲۲ بند – یک هات
– وَهِشْتوایش گات: هات ۵۳، دارای ۹ بند – یک هات
گاتها؛ عملی است. گاتها؛ دینِ شدنی‌ها، کاروکو شش، سازندگی، و پیشرفت است . گاتها؛ رهبانیت، کناره‌گیری از دنیا و درویشی را سفارش نمی‌کند. گاتها؛ کار، سازندگی و بهره برداری درست از داده‌های اهورامزدا را شرط رستگاری می‌داند. دنیا ومادیات باعث نکبت و بدبختی نیستند. ماده چون داده خدایی است خوب و دوست داشتنی است و نگاهبانی از طبیعت ومحیط زیست، دستور دینی است. گاتها؛ با کلان کار دارد به خرد و ریز نمی‌پردازد. دستورهای گاتها؛ کلی است و وارد جزییات نمی‌شود. و این ویژگی از زیبایی‌های گاتهاست که آن را همیشگی می‌کند.
در گاتها دستورهای امر ونهی موردی، کمتر وجود دارد. خوردن و یا آشامیدنِ چیز معینی یا انجام کار ویژه‌ای را نهی نمی‌کند. ولی، به طورکلی می‌گوید از هر آن چه به سلامت تن و اندیشه آزار برساند باید دوری جست. راست‌بودن و دروغ نگفتن، سازنده بودن و ویرانگری نکردن، مهر ورزیدن و مانند آن که در گاتها بسیار آمده، از دستورات کلی است.
گاتها؛ میزان و شاخص را به‌دست می‌دهد. کار بستن آنها در هر مورد با توجه شرایط زمان و مکان، پیشرفت دانش و تکنولوژی با خود آدمی‌است که با راهنمایی خرد کار بندد. از جهت عملی، اندرزهای گاتها در سه بنیاد ساده اندیشه‌نیک(هُومَتَ )، گفتارنیک(هُوخْتَ)، و کردارنیک (هُوَرشْتَ) خلاصه می‌شود.
از آنجا که اندرزهای گاتها کلی است و همیشه باید خرد و وجدان راهنمای آدمی‌باشد، در به‌کار بستن آنها دشواری پیش نمی‌آید. برای نمونه درباره روزه گرفتن، مالیات به نرخِ معین دادن یا به زیارت جاهای ورجاوند رفتن حکمی در گاتها وجود ندارد. از این رو، محدودیت‌های دست‌وپا گیر زمان و مکان و یا مقتضیات ویژه اقتصادی، فنی یا سیاسی، مشکلی به وجود نیاورده و در آن خدشه‌ای وارد نمی‌کند.
یاری‌نامه:
– مهر، فرهنگ. دیدی نو از دینی کهن، تهران: انتشارات جامی، سال۱۳۷۵، رویه‌های ۳۷-۳۳٫
– جعفری، علی‌اکبر. ستوت‌یسن، تهران:انتشارات فروهر، سال۱۳۵۹،رویه‌های۲۱-۱۹٫
