موبد مهراب وحیدی: بنابرآیین زرتشتی هرنوجوان با رسیدن به ۱۵ سالگی سدره‌پوش می‌گردد و دین خویش را برمی‌گزیند و باوربر این است که سدره‌وکشتی، نگاهبان آدمی در برابر سختی‌های بیرونی می‌باشد که به‌عنوان نماد و نشان بیرونی زرتشتیان شناخته‌می‌شود. ولی از برای هر آیینی، فلسفه و منطقی وجود دارد که برای این دو نماد گزارشی کوتاه و برداشت نگارنده آورده‌می‌شود.

سدره(sedreh):

با نام اوستایی «وُهومَنو وَسترَه» به‌معنی جامه‌ی نیک‌اندیشی، جامه‌ای است از پارچه‌ی کتان یا پنبه، به‌رنگ سفید، ۹تکه، بدون آستین، بدون یقه، دارای دو کیسه‌ی کرفه در جلو و پشت و درزی به‌نامِ درز چاقو در سمت راست. به‌یاد داشته باشیم که پیش از اسلام سدره بر روی دیگر جامه‌ها پوشیده‌می‌شد.

جنس کتان یا پنبه، نشانه‌ی ارج‌نهادن به کشاورزی است. رنگ سفید نماد وُهومن (نیک اندیشی) است که درست با معنی سدره هماهنگ است. شماره‌ی تکه‌های لباس ۹ می‌باشد که نشان دهنده‌ی ۹ پایه‌ی دین زرتشتی است و جالب است بدانیم که ۹ نخستین عدد فرد غیراول در سلسله‌ی اعداد طبیعی می‌باشد که دربخش‌هایی از اوستا با مفهومی ویژه به‌کار رفته‌است،‌ بدین‌گونه که همه‌ی هات ۹ گاتها ( یسنا ۴۴) که درست در میانه ۱۷ هات گاتها است؛ پرسش‌های اشوزرتشت از اهورامزدا است. در هرمزدیشت، ‌نام نهم خداوند «چیس تیاو» به‌معنی دانشمند می‌باشد. در «سدویک‌نام‌خدا» در خرده اوستا نام نهم «جمغ»‌ به‌معنی دانشمند است و این می‌رساند که نیروی اندیشه‌نیک یکی از باارزش‌ترین نگهبانان انسان است. اما درز چاقو در سمت راست می‌تواند نماد خردورزی باشد که در همه‌ی مبارزات به‌عنوان جنگ‌افزار اصلی مد نظر است.

کُشتی(koshti): (کَشتی –kashti- به گویش پارسیان هند)

با نام اوستایی «ایویا انگهن» کمربندی است توخالی از پشم سفید گوسفند با ۷۲ رشته نخ که در شش دسته‌ی دوازده‌تایی بافته شده و بر روی سدره بسته می‌شود.

«ایویا انگهن» نام گیاهی است شبیه انار و اینکه چرا این کمربند بدان نام خوانده می‌شود شاید منظور راست و پربار بودن کشتی، مانند شاخه‌ی انار باشد. در روزگار ساسانیان بدان کُشتی نام نهاده‌اند و شاید بااین آرمان که به‌وسیله آن همه‌ی نیروهایی که از اندیشه‌ی‌بد (اهریمن)‌ و دروغ سرچشمه می‌گیرند را می‌توان ازبین‌برد و چنانچه گویش کَشتی درست باشد می‌تواند به‌عنوان کشتی نجات باشد.

توخالی بودن کشتی، نماد جهان مینوی است که مانند درون کشتی نادیدنی می‌باشد. پشم گوسفند نشان‌دهنده‌ی ارج نهادن به دامپروری است و رنگ سفید نیز ، نماد نیک‌اندیشی است.

از ۷۲ رشته‌ی نخ به‌عنوان ۷۲ بند یسنا برمی‌آید. جالب است که ۷۲ از ضرب عدد ۹ در ۸ بدست می‌آید و عدد ۹ مفهومی پرسش‌مدار دارد. شش بخش دوازده‌تایی کشتی، شش چهره‌ی گهنبار و ۱۲ ماه سال را می‌رساند. با بستن کشتی و پیروی از فلسفه‌ی آن و افزودن آنها به ۹ اصل بنیادین دین زرتشتی، انسان پیرو اشوزرتشت شناخته می‌شود و شش بخش آن نماد شش امشاسپند است که مراحل عرفان راستین را بیان می‌دارد. همچنین از ۷۲ به‌عنوان ۷۲ محور اصلی ورود انرژی در یوگا و انرژی درمانی و نیز برخی ورزش‌های رزمی مشرق زمین نیز سخن به‌میان می‌آید.

دررابطه با باز و بسته‌کردن کشتی؛ هنگام خواندن نماز «سُروش واج» پس از رسیدن به جمله‌ی «نمسچا یا آرمئیتی ایژاچا»‌ با سرایش نماز«یَتااَهو»ی نخست گره‌پشت و با سرایش نماز«یتااهو»ی دوم گره‌های جلو بازمی‌شود. میانه‌ی کشتی در بند انگشت میانی دست چپ قرار گرفته و انگشت میانه‌ی دست راست پس از عبور از میان دو بند در محل دو گره داخلی انتهای کشتی واقع می‌شود و با دست‌های افراشته ، ‌«سروش واج» ادامه یافته و در اوستای کشتی با سرایش دو «یتااهو» و یک «اَشم‌وهو» به‌میان کمر بسته می‌شود.

هنگامی که کُشتی بازاست،‌ میان کشتی به‌وسیله‌ی انگشت میانه‌ی‌چپ و دو انتهای آزاد آن به‌وسیله‌ی انگشت میانه دست راست گرفته‌می‌شود. چنان‌چه انگشت راست از کشتی خارج شود ،‌ دو بند کشتی آویزان و لرزان بوده و با نسیمی به حرکت در می‌آید و نیز چنانچه انگشت چپ از میان کشتی خارج شود امکان بسیار دارد که کشتی از دست راست نیز خارج شده و به زمین بیافتد.

دیدگاه نگارنده براین است که دست راست (سمت راست) نماد خرد و دست چپ ( سمت چپ) نماد احساس می‌باشد. همانگونه که در تاریخ وزیر دست راست فردی خردمند و وزیر دست چپ فردی احساسی بوده است و این پادشاه بوده است که در میان آن‌دو تعادل ایجاد می‌کرده است. می‌توان گفت که یک فرد زرتشتی با باز کردن کشتی و نگه‌داشتن آن با دو دست به‌یاد می‌آورد که احساس را همیشه در میانه و تعادل نگه دارد و اندیشه را از آنجا که راه بازی برایش وجود دارد به‌حرکت در آورد و مرزی برای آن نشناسد. ولی هنگامی که خرد ناراست ‌می‌شود با احساس آن را در اندازه‌ی تراز نگه دارد و از لغزش آن جلوگیری کند و دو دست برافراشته بر این امر تایید می‌کند که احساس و خرد باید در تعادل و تراز با یکدیگر باشند.

هنگام بستن کشتی،‌ میان کشتی، پس از بوسیدن، بر چشم و میان دو ابرو گذاشته‌می‌شود و سپس بر میان کمر و بر روی سدره بسته می‌شود و این‌ها یادآور میانه‌روی در امور و نیز تعادل خرد و احساس می‌باشد.

کشتی از جلو به پشت می‌رود و نشان می‌دهد که انسان همان‌گونه که به سوی جلو پیش می‌رود باید گذشته خویش را نیز دریاد داشته‌باشد. کشتی پس از تبادل دو بند به سمت جلو می‌آید و دو گره می‌خورد و نشان دهنده پیوستگی با آینده می‌باشد. در گره‌ی نخست بند راست بر روی بند چپ قرار گرفته و با سرود «یتااهو» و هنگام گفتن واژه‌ی «شیَه اُتنام» به‌معنی «کردارها» بند چپ که به راست آمده به‌وسیله‌ی دست راست از بالا وارد حلقه ایجاد شده می‌گردد و درگره دوم نخست بند چپ روی بند راست و سپس بند راست به‌وسیله‌ی دست چپ، هنگام گفتن «شیه اتنام» وارد حلقه می‌شود. سپس دو بند به پشت رفته و مانند جلو راست روی چپ و سپس چپ روی راست با سرایش «اشم وهو» گره زده‌می‌شود.

گره‌های کشتی به تعداد چهار نشان‌دهنده چهار آخشیج(آب، هوا، خاک، آتش) می‌باشد و بایستگی نگهداری و ارج‌نهادن به آنها را گوشزد می‌کند. سه دور که کشتی زده‌می‌شود نشان دهنده سه پایه‌ی بنیادین دین زرتشتی یعنی اندیشه، ‌گفتار و کردارنیک است. قرارگیری بندهای راست و چپ به ترتیب بر روی هم نشان‌دهنده تعادل میان خرد و احساس می‌باشد. ورود بند از بالا به درون حلقه نشاندهنده آن است که فرد با دانش به‌دست آمده از بالا فرو شده و وارد حلقه مردمان گشته و آن‌ها را آموزش دهد و گره زدن جلو بر روی واژه‌ی «شیه اتنام» به معنی آن است که همواره کردارمان بر تعادل خرد و احساس باشد و گره های پشت با «اشم وهو» به‌یاد می‌آورد که خوشبختی از آن کسی است خواهان اشویی باشد.

بنابراین، سدره و کشتی را باید یادآور اندیشیدن، خرد ورزی و همترازی آن با احساس و وجدان دانست. و یک زرتشتی با اندیشیدن است که نگاهبانی نیرومند و کارا به‌نام سدره و با تعادل میان احساس و خرد به‌نام کشتی،‌ نشان بیرونی خویش خویش را برمی‌گزیند و گامی را بدون آنها شایسته نمی‌داند.

یاری نامه :

۱-گاتها،‌ سروده های آسمانی زرتشت / نوشته موبد فیروز آذرگشسب. تهران ، فیروز آذرگشسب ، ۱۳۸۴

۲-گاتهای زرتشت ،‌ متن تطبیقی بر اساس هشت برگردان فارسی / به کوشش فرانک دوانلو . شیراز، نوید شیراز ،‌۱۳۸۲

۳-خرده اوستا/ برگردان از دین دبیره رشید شهمردان ; به تصحیح و تطبیق مهربان فیروزگری ; گزارش فارسی رستم وحیدی . تهران، فروهر،‌۱۳۸۲

۴-مراسم و آداب زرتشتیان/ موبد اردشیر آذرگشسب ، تهران. فروهر، ۱۳۷۲

۵-بدانیم و سربلند باشیم،‌ فشرده ای از آموزشهای دین زرتشت/ دکتر منوچهر منوچهر پور . تهران ، فروهر