[1]
همانند نام٬ پرچم و نشان هر کشور در شناخت آن کشور نقش مهمی دارد و نشان دهنده انگیزه ها، آرمان ها٬ چگونگی نگرش سیاسی٬ مذهب و فلسفه یک ملت و بیان کننده شرایط جغرافیایی٬ فرهنگی و حوادث سرنوشت ساز در تاریخ یک ملت است.
نظر به اهمیت ویژه پرچم٬ مردم هر کشور پرچم را عزیز و گرامی دانسته و در پرچم افراشته خود، بزرگی٬ سربلندی٬ آزادگی و افتخار و در سرنگونی آن شکست٬ بردگی و ستم بیگانگان را می نگرند. مطالعه علمی پرچم ها٬ معنا و مفهوم و سیر دگرگونی آنها “پرچم شناسی” و یا “Vexillology” نام دارد؛ این دانش به مطالعه تاریخچه و مفهوم نهفته در رنگها٬ نشانه های موجود در پرچم کشورها می پردازد و درباره مراسم برافراشته شدن و پایین آوردن و بزرگداشت پرچم به مطالعه علمی دست می زند.
پرچم٬ بیرق و درفش در لغت به تکه ای پارچه گفته می شده که معمولا دارای نقشهای رنگی بر روی آن بوده و برای علامت دادن و تزئین و برای مشخص شدن یک ملت یا یک کشور به کار می رفته است. پرچم در اصل لغتی ترکی است که به موی نوعی گاو کوهی گفته می شود و دسته ای از این مو را بر سر یک چوب یا بالای نیزه درفش نصب می کرده اند٬ چنانکه مشهور است چنگیزخان پرچمی داشته که شامل ۹ دسته موی دم اسب بوده است. استفاده از پرچم در میان ملل، ریشه ای تاریخی دارد و تاریخ استفاده و پیدایش آن به حدود ۵ هزار سال قبل باز می گردد.
پرچم به عنوان نماد در مصر قدیم، آشور و نزد یهودیان معمول بوده است. یونانیان ابتدا قطعه ای زره را که بر نیزه ای نصب شده بود به عنوان پرچم به کار می بردند. در نزد رومیان نیز پس از اینکه قسطنطنیه به مسیحیت گروید پرچم به صورت پارچه ای ابریشمین به رنگ ارغوانی که نام حضرت عیسی به حروف یونانی بر آن نقش شده بود٬ رایج گردید.
پرچم های اولیه در اروپا جنبه ای دینی داشت و قدیمی ترین آنها پرچم کشور دانمارک است که صلیبی سفید بر آن به چشم می خورد. در ایران قدیم٬ “درفش کاویان” معروف بوده و در دوره کوروش٬ بیرقی سفید با نقش عقاب زرین به کار می رفته است.
مفهوم رنگ ها در پرچم کشورها:
رنگهایی که در پرچم ملی کشورها بکار برده می شوند معانی و مفاهیم متفاوت و گاه متضادی را می رسانند و دسته بندی کردن مفهوم و معنی رنگ در پرچم کشورها خالی از اشکال نیست٬ با این وجود می توان موارد مشترکی را در رنگ پرچم تعدادی از کشورهای جهان پیدا کرد.
رنگ سفید در اغلب کشورها نشانه صلح٬ برادری و امید به آینده٬ رنگ زرد نشانه معدن٬ ثروت زیرزمینی و یا خورشید تابان٬ رنگ آبی نشانه آسمان صاف و روشن است٬ رنگ سبز در کشورهای غیر مسلمان نشانه ای از ثروت طبیعی٬ جنگل و یا کشاورزی و رنگ قرمز در پرچم کشورهای کمونیستی نشانه ای از انقلاب مارکسیستی و رنگ سیاه در پرچم کشورهای آفریقایی و یا آمریکای لاتین نشانه سیاهپوست بودن مردم این کشورها است. در کشورهایی که اکثریت مردم، مسیحی هستند علامت صلیب را می توان در پرچم این کشورها یافت.
شکل پرچم:
در قرون وسطی و در جریان جنگ ها پرچم کمکی بود که به وسیله آن سربازان در میدان جنگ خودی را از بیگانه و یا دوست را از دشمن تشخیص دهند. پرچم های دم چلچله ای (پرچم هایی که نوک دراز و شکاف خورده ای داشتند) در میادین نبرد و نیز در دریانوردی نیز استفاده شده و می شود زیرا بلند بودن نوک این پرچمها از فواصل دور قابل دیدن بوده و به تشخیص ملیت کشتی صاحب پرچم کمک زیادی می کند.
در هر حال پرچم اغلب کشورها امروزه به صورت مستطیل است که یک شکل استاندارد در اندازه پرچم محسوب می گردد.
نشانه ها در پرچم:
در پرچم ملی کشورها علاوه بر رنگها از برخی علایم و نشانه ها استفاده می شود؛ در جریان جنگهای بزرگ تاریخی سربازانی که در جنگها حضور داشتند٬ برای شناسانیدن خود به دیگران علایم و یا نقشهایی را روی سپرهایشان نقاشی می کردند، این نقش ها کم کم در پرچم ها به کار گرفته شد و در نقش پرچم های امروز می توان علایم، خطوط، ملیت ها، مثلثها، آرم کشورها و… را مشاهده نمود:
صلیب که در روی پرچم برخی کشورهای مسیحی دیده می شود نشانه به صلیب کشیده شدن حضرت عیسی (ع) می باشد و در پرچم کشورهایی مانند سوئد٬ دانمارک٬ یونان و… دیده می شود.
داس و چکش بر روی پرچم کشورهای کمونیستی مشاهده می شود که داس در آن نشانه کشاورزان و چکش نشانه صنعتگران است.
ستاره پنج پر زرد رنگ که بر روی پرچم کشورهای کمونیستی مشاهده می گردد٬ نشانه حاکمیت خوب کمونیست در آن کشور است٬ مثل پرچم ویتنام و یا چین.
علایم صنعتی یا کشاورزی که نشانه رواج صنعت یا کشاورزی در یک کشور یا علاقه مندی به رواج آن و یا نشانه توجه به دو قشر صنعتگران و یا کشاورزان است، در پرچم کشورهایی چون برمه٬ آنگولا٬ موزامبیک و… دیده می شود.
پرچم سایر کشورها که بر روی پرچم اصلی یک کشور مشاهده می شود، نشانه سابقه تاریخی یا استعماری نفوذ آن کشور بر روی کشور صاحب پرچم است٬ مانند پرچم آفریقای جنوبی٬ استرالیا و نیوزلند.
تصاویر حیوانات یا پرندگان که نشانه تعلق خاطر مردم آن کشور به این حیوانات و پرندگان و یا باور آنان بر این موضوع که آن حیوان یا پرنده نقش عمده ای در تاریخ آن ملت داشته است. مثل نقش عقاب که نماد قدرت٬ شجاعت و آزادی در ایران باستان بوده و یا در امپراطوری آلمان نشانه سلطنت بوده است.
آثار باستانی٬ نشانه های قبیله ای و سلطنتی و یا نقشه های جغرافیایی که موقعیت کشور صاحب پرچم را مشخص می کند در روی پرچم کشورها قابل مشاهده است.
مراسم پرچم و آئین های آن:
بر افراشتن و جمع کردن پرچم معمولا با مراسمی همزمان است؛ به هنگام مرگ شخصیتهای لشگری و کشوری با توجه به ارزش و مقام اجتماعی شخص در گذشته٬ ممکن است بر اساس تصمیم رسمی یک دولت پرچم آن کشور بخاطر عزاداری به صورت نیمه افراشته در آید، یعنی از حالت معمولی که در بالاترین قسمت میله پرچم قرار می گیرد به وسط میله پرچم انتقال یابد. مدت نیمه افراشته بودن پرچم نیز در تصمیمات دولتی مشخص شده و به تمامی نمایندگی های سیاسی کشور در خارج نیز اطلاع داده می شود و بعد از پایان مدت مقرر دوباره به حالت عادی باز می گردد.
سرچشمه: کتاب ریشه یابی نام و پرچم کشورها، رسول خیر اندیش، سیاوش شایان، چاپ چهارم ۱۳۷۵
