[1] دستور دکتر «مانک‌جی نوشیروان‌جی دهالا» در ۳۱ شهریور ۱۲۵۴ خورشیدی (۲۲ سپتامبر۱۸۷۵ میلادی) در بندر سورت هند زاده شد. وی یکی از دستوران بزرگ، روشنفکر و دانشمند زرتشتیان هند و پاکستان و از پیشگامان آموزش زبان‌های اوستا، پهلوی و فرهنگ ایران باستان است که در نیمه دوم سده‌ی نوزدهم میلادی در هند و در پیشگاه شادروان «خورشید جی رستم جی کاما» استاد نامی زبان‌های ایران باستان به آموزش پرداخت و سپس در آمریکا در دانشگاه آکسفورد نیویورک تحت آموزش «ویلیام جکسن» استاد نامی زبان‌های اوستا و سانسکریت به آموختن ادامه داد.
پس از پایان آموزش و بازگشتش به هند دکتر دهالا از سوی زرتشتیان ایالت سند و بلوچستان(پاکستان امروز) در آغاز به مقام دستوری و سپس به عنوان دستور بزرگ آنجا برگزیده شد.
وی یکی از اصلاح‌طلبان و رفورمیست‌های آیین زرتشتی و در واقع از فرشوکرت‌ها یا زنده‌کنندگان دین زرتشتی به‌شمار می‌رود که در این راه هیچ‌گاه نترسید و در راه نشان‌دادن حقیقت‌های دین و آموزش‌های راستین اشوزرتشت تا آنجا که در توان داشت کوشید.
وی در سال ۱۹۲۱ میلادی به همراه همسر و پسرش نریمان به آمریکا رفت و در راه چند ماهی را با خانواده در ایران و عراق ماند؛ و یک‌سری سخنرانی‌ها نیز در این کشورها انجام داد.
در سال ۱۹۲۹ میلادی برای شرکت در جشن ۱۷۵ سالگی دانشگاه کلمبیا حضور یافت و در آنجا به دریافت دکترای افتخاری ادبیات نایل آمد. در ژوئن ۱۹۳۵ میلادی نیز دولت مستعمراتی هند به او فرنام(:لقب) «شمس‌العلما» را داد.
دستور دکتر دهالا نویسنده‌ای بود پرکار که نوشته‌هایش بسیار و پیوسته مورد نظر اندیشمندان زرتشتی و دانشمندان دیگر کشورهای جهان قرار گرفته که بارها در هند و آمریکا چاپ شده است.
از جمله نوشته‌های آن دستور بزرگ عبارتند از:
۱- زیور موبدان، چاپ ۱۸۹۹ کراچی
۲- جای پای پاک‌دامنی، چاپ ۱۹۰۰ کراچی
۳- نیایش‌ها و ترجمه آن به انگلیسی چاپ ۱۹۰۸ نیویورک
۴- خداشناسی زرتشتی چاپ ۱۹۱۴ نیویورک
۵- تمدن زرتشتی چاپ ۱۹۲۱ نیویورک
۶- جهان‌کاوی ما چاپ ۱۹۳۰ نیویورک
۷- راه زندگی زرتشت، چاپ ۱۹۳۰ بمبئی
۸- تاریخ زرتشتی‌گری، چاپ ۱۹۳۸ بمبئی
۹- همپرسگی با اهورامزدا، چاپ ۱۹۴۱ نیویورک
۱۰- ادبیات ایران باستان، چاپ ۱۹۴۹ کراچی
۱۱- انسان به کجا می‌رود؟، چاپ ۱۹۵۰ کراچی
۱۲- دین‌های جهان در تکامل، چاپ ۱۹۵۳ کراچی
و شمار دیگری از کتاب‌ها و سخنرانی‌های آن دستور که بعدها با سرمایه‌ای به نام «موسسه شرق‌شناسی» گردآوری شده و کتاب‌ها و نوشته‌های دینی و سخنرانی‌های آن دستور بزرگ را چه در هند و چه در خارج به چاپ رساند.
دکتر علی‌اکبر جعفری نیز از شاگردان دستور دهالا در کراچی پاکستان بود.
دستور دکتر دهالا در ۴ خورداد ۱۳۳۵خورشیدی (٢۵ می ١٩۵۶ میلادی) در شهر کراچی پاکستان درگذشت. روانش شاد باد.
برگرفته از:
۱- خداشناسی زرتشتی: از باستانی‌ترین زمان تا کنون/ مانک‌جی نوشیروان جی دهالا. برگردان به فارسی: رستم شهزادی. تهران: انتشارات فروهر، ۱۳۷۷
