[1]جشن مهرگان(۱۰مهرماه گاهنمای رسمی کشور)، بر همهی ایرانیان فرخنده باد.
سرودهای از «توران شهریاری» دربارهی جشن مهرگان را در زیر میخوانیم:
مژده ای دوستان مهرگانست / مهر با هر کسی مهربانست
مهر روز و مهِ فرخ مهر / جشن فرخندهی مهرگانست
گرمی و پاکی و شادی از اوست / فرّ و شیدش کران تا کرانست
در دل گرم هر ذره از مهر / یک جهان شور هستی نهانست
نور بخشد به گیتی و مینو / شوربخشِ زمین و زمانست
مایه زندگانی و هستی / این جهان چون تن و او روانست
ایزد مهر در دین زرتشت / فرّ و فرمندی جاودانست
«مهریشت»(۱) دلاویز و زیبا / شرح بخشی از این داستانست
مهرٍ فرمند را میستاییم / چون دلِ گرمِ عالم در آنست
زایشِ «مشیه» و «مشیانه»(۲) / در همین روز با فرّ و شانست
جشن پایان محصول و برداشت / فر و شادی ز چهرش عیانست
صد بهاران در آن میتوان دید / گرچه آغاز فصل خزانست
سال عمرش نیاید به گفتار / زودتر از زمان کیانست
کاوه را او توان داد و نیرو / حامی پرچم کاویانست
شد فریدون به ضحاک پیروز / چونکه او شاه مهر آرمانست
عشق و مهرند همزاد دیرین / مهر با عاشقان همزبانست
دشمن رشک و کین و تباهی / دوستی را بهین پشتیبانست
داور مردمان در پس از مرگ / نیک کردار از آن در امانست(۳)
راه و رسم وفاداری از اوست / بیوفایی به جانش گرانست
این نگهدار پیمان نمادش / حلقهی مهر خورشید سانست(۴)
بهر هر همسری حلقهی مهر / برتر از گوهر شایگانست
زین سبب حلقهی مهرورزی / زیبِ دستِ همه همسرانست
تا دو همسر به هم مهر ورزند / در گسستن شکست و زیانست
مهر از آغاز بنیاد هستی / پیکِ دلها و پیوند جانست
مهر ورزیدن و شاد بودن / خوی دیرین ایرانیانست
آفرین خدا باد بر مهر / مهر آیینِ پیر مغانست
هفت گام است در مکتب مهر / کز تعالیم مهری نشانست(۵)
برترین حد پالایش روح / قبلهگاه همه عارفانست
مهر، ای نوربخش مسیحا / شور جانت در این کاروانست
دین عیسا ز تو مایه بگرفت / از فروغ تو پرتو فشانست
آن همه سنت و رسم و آیین / از تو در تار و پودش نهانست
مایههای تو جانمایهاش شد / جذبه و شور و حالش از آنست
خفته رازی به مهرابههایت / کز بیانش سخن ناتوانست
چون و چندش نگنجد به گفتار / زانکه برتر ز شرح و بیانست
نور و نیرو و شیدایی و شور / عشق و عرفان و تاب و توانست
حافظ و مولوی راه پویش / آن دو را سر بر این آستانست
سهروردی چو منصور حلاج / لالهی سرخ این بوستانست
آنچه از مهرگان میتوان گفت / جشن بشکوهی(۶) از باستانست
عارفان مهر را میستایند / چون نمودار جان جهانست
۱– یکی از مفصلترین و زیباترین یشتهای اوستا که دربارهی مهر و ویژگیهای مهر ایزد در آن سخن رفته است.
۲- بنابر اوستا در مهر روز مهر ماه مشیه و مشیانه(نخستین زن و مرد آریایی) از صورت گیاهی به صورت آدمی درآمدند.
۳- بنابر باور زرتشتیان در چهارمین سپیدهدم پس از درگذشت هر آدمی سه ایزد مهر و سروش و رشن در سر پل چینوت دربارهی کارهای شخص درگذشته به داوری میپردازند. علم پزشکی جدید ثابت کرده که تا سه روز و سه شب پس از درگذشت، برخی از اعضای شخصِ درگذشته، مانند حس شنوایی هنوز کار میکند و پس از آن روان کاملاً جسم را ترک میگوید.
۴- حلقه گرد خورشیدسان مظهر مهر ایزد است و نشانهی وفاداری و پیمان نگهداری و وفای به عهد که بر انگشت اغلب همسران است، یادآور وفای به عهد میباشد.
۵- اشاره به هفت مرحلهایست که به نامهای کلاغ، سرباز، رازداری، شیر، پیک، خورشید و پیر در مکتب مهر وجود دارد و هر کس که پیرو مکتب مهر بود بایست این مراحل را بگذراند و هر که به مرحلهی آخر میرسید راهنمای دیگران میشد.
۶- با شکوه