[1] دسته بندی زبانهای گروه آریایی
سعید کریمی پارسیان: دانشمندان زبان‌شناس زبانهای گروه‌های آریایی را به هشت دسته بخش می‌کنند که به دسته‌های خاوری(:شرقی) زبان‌ها «ستم» و به دسته باختری(:غربی) آن «کنتوم» می‌گویند. از شناسه‌های زبانهای خاوری مانند اوستایی و پارسی باستان این است که واک «ل» در آن نمی‌باشد، به‌گونه‌ای که حتا یک واژه با واک «ل» نه در زبان اوستایی است و نه در زبان پارسی باستان که سپس‌ها این واک درون زبان پارسی میانه و پارسی دری شده است و امروزه نیز به‌کار می‌رود. این هشت دسته در زیر دسته‌بندی شده‌اند:
۱)زبانهای سنسکریت، اوستایی، پارسی باستان، مادی، پارسی میانه و پارسی دری و کردی و لری. ۲)زبان ارمنی ۳)زبانهای یونانی کهن، آتیک‌ها، دورین‌ها و یونانی امروز ۴)زبان آلبانی ۵)زبانهای ایتالیایی دربردارنده اسک، امبری، لاتین، رمن‌ها ۶)زبانهای سلتی ۷)زبانهای شاخه ژرمنی دربردارنده ایسلندی‌ها، دانمارکی‌ها، سوئدی‌ها، نروژی‌ها، انگلیسی و آلمانی کهن و نو ۸)زبانهای لیتوانی، روس‌ها، لهستانی‌ها، چک‌ها، سروات‌ها
نیاز به یادآوری است که نزدیک به ۵۰۰۰واژه از زبانهای ایرانی کهن تا پارسی دری وارد زبانهای گروه سامی‌نژادان مانند عبری و اکدی و عربی شده است که اگر پیشواز(استقبال) خوانندگان از این گونه گزارش‌ها خشنود کننده باشد در آینده نزدیک به این پرسمان نیز خواهیم پرداخت ولی آرمان کنونی نگارنده شناساندن هرچه بیشتر زبان پارسی در گروه زبانهای آریایی می‌باشد.
زبان «گاتها»، مادر زبانهای مادی، پارسی هخامنشی و پارتی و پهلوی و پارسی دری
در آغاز به شناسایی زبان اوستایی که یک سند ماندگار زبان‌شناسی آریایی است می‌پردازیم. زبان «گاتها»ی اوستا که بخش کهن اوستا است با رویکرد نوین به پژوهش‌های دانشمندان زبان‌شناس دست‌کم در هزاره‌ی سوم پیش از میلاد در سرزمین‌های خاوری و شمال خاوری ایران روامند بوده است که ریشه زبان پارسی باستان و مادی باستان می‌باشد. این سند بزرگ زبان‌شناسی انگیزه آن شده است که پیوند میان زبانهای سانسکریت و اوستایی کاملا آشکار شود به‌گونه‌ای که ریشه‌ی زبانهای لاتین و یونانی باستان در این دو زبان نهفته است. نخست برای آگاهی بیشتر از دیرینگی این زبان دیدگاه دانشمندان زبان‌شناس را در این باره جویا می‌شویم.
«دکتر هانک» بر پایهی بنیان‌های زبان‌شناسی تایید می‌کند که زبان «گاتها»ی اوستا مادر زبانهای مادی، پارسی هخامنشی و پارتی و پهلوی و پارسی دری است. همچنین «دکتر هانگ» بر این باورند که چون برای دگرگونی زبانی مانند گاتها به زبان پارسی هخامنشی بر پایهی دانش زبان‌شناسی دست‌کم ۲تا۳ هزارسال زمان لازم بوده است. بنابراین و به استناد این دیدگاه(:نظریه) می‌توان گفت که زبان گاتها زبانی است که نزدیک پنج هزار سال پیش از این رایج بوده است. (سهم ایرانیان در پیدایش و آفرینش خط در جهان نوشته رکن الدین همایون فرخ رویه ۳۰۴)
«دکتر نیبرگ» در این‌باره می‌نویسد: «زبان گاتها بی‌اندازه کهن است و می‌توان آن را به عنوان کهن‌ترین نمونه‌های زبانهای آریایی که تاکنون می‌شناسیم، شناخت. این زبان با زبان سنسکریت هند باستان به اندازه‌ای نزدیک است که گویی باید پذیرفت مردی از گروه گاتها، زبان مردی از محافل ریگ‌ودای هندوستان را می‌توانست دریابد.»(دین‌های ایران باستان رویه ۵۰)
«پروفسور راجام بها گوات» و «دکتر ویلیامز» و نیز «دکتر میلز» بر پایهی دانش زبان‌شناسی از دیرینگی گا‌هان یعنی همان زبان اوستایی به عنوان مادر زبان آریایی‌ها یاد می‌کنند.(برداشتی از کتاب مرز مزدایی نوشته امید عطایی فرد رویه ۸۹ و ۹۰)
اکنون که با گوشه‌هایی از دانش زبان‌شناسی آشنا شدیم و دیدگاه‌های دانشمندان را درباره این جستار بازگو کردیم، آرام آرام به هم سنجی واژه‌ها می‌پردازیم که بی‌گزافه گویی برای سه گروه از کسان بسیار زیبا و دلنشین است:
گروه نخست کسانی که زبان پارسی را سست و ناتوان و بی پشتیبان می‌شمارند. دریغ از این‌که این زبان دارای پشتیبانی بسیار کهن است که مادر زبانهای گروه آریایی است.
گروه دوم کسانی که همواره در اندیشه سرفرازی و پیشرفت ایران، این سرزمین همیشه جاوید هستند و هرگز در برابر بیگانگان سهش(حس) کمبود نمی‌کنند.
گروه سوم کسانی هستند که در اندیشه فراگیری زبانهای گروه آریایی به ویژه انگلیسی هستند.
همچنین در این جستارها در جای خود از زبانهای کُردی و لُری که میانجی میان گروه زبانهای خاوری آریایی با زبانهای باختری آریایی می‌باشد بهره بایسته گرفته خواهد شد. شایسته یادآوری است که زبانهای بومی ایران در شناخت پیوند زبانهای آریایی سند بسیار استواری هستند. برای نمونه برخی زمان‌ها یک واژه در زبان «دلیجانی» و یا زبان «راجی» و یا «سنگسری» می‌تواند بسیار راه گشا باشد.
گئوش
نخستین واژه‌ای که به آن می‌پردازیم واژه‌ی اوستایی(گئوش = جهان مادی) است این واژه نخست به «گئو» دگردیس شده سپس در زبان یونانی کهن به «ژئو» دگردیس شده است(دانش کیهان و زمین در ایران ویچ نوشته دکتر مانوئل بربریان رویه ۳۵۴)
اکنون دانشجوی رشته زبان انگلیسی به آسانی در خواهد یافت ریشه واژه «ژئو» در واژه‌های آمیختاری(کلمه‌های ترکیبی) «ژئوگرافی» که ترجمه عربی آن «جغرافی» است و نیز «ژئوپولیتیک» و… از کجاست. این واژه در زبان پارسی به «گیتی» دگردیس شده است. به یاری خداوند در دنباله این جستار تک تک این واژه‌ها رو ریشه یابی خواهیم کرد تا راز‌های هم‌ریشه‌بودن زبانهای اروپایی با زبانهای ایرانی هرچه بیشتر برای خوانندگان گرامی آشکارتر شود.
سپیهر
واژه‌ی «سپیهر» اوستایی که در پارسی دری به دیس(:شکل) «سپهر» به معنای «فضای گوی سان پیرامون زمین» است، گفته می‌شود در انگلیسی به واژه‌های «سفی یر» به معنای گوی، «سفیریکال» به معنای گردوار و مدور، «سفیریسی تی» به معنای کرویت و گردوارگی دگردیس شده است. (همان کتاب رویه ۳۵۶ و دیکشنری انگلیسی به پارسی آسیا رویه ۵۴۰)
ادامه دارد…
جایگاه زبان پارسی در گروه زبانهای آریایی(بخش نخست) [2]
