خط‌های ایران باستان را «ابن‌الندیم» در کتاب «الفهرست» خود هفت گونه برشمرده است:

“ ایرانیان را هفت گونه خط است که یکی از آنها برای نشستن دین است،‌ که آن را «دین‌دفیریه» (دین‌دبیره) می‌گویند.

خط دیگری نیز دارند که به آن «ویش‌دبیریه» می‌گویند و سیصدوشصت‌وپنج حرف دارد و با آن فراست(:آثار قیافه) و زجر(:تفال) و مانند آن و شُرشُر آب، طنین گوش، اشارات چشم، چشمک‌زدن، ایما، اشاره و امثال آن را می‌نویسند.

ایرانیان خط دیگری نیز دارند که به آن «کشتج»(گشتک، کستج) گویند و بیست‌وچهار حرف دارد و نقش انگشتر و نگاره‌های جامه، فرش، سکه و درهم فارسیان را با این خط می‌نویسند.

خط دیگری به‌نام «نیم کشتج»(نیم کستج) در بیست‌وهشت حرف دارند که طب وفلسفه را با آن می‌نویسند.

«شاه‌دبیره»، خطی است که پادشاهان – نه سایر مردم، در میان خود به آن مکاتبه نمایند و آموختن آن بر مردم ممنوع است.

اما طرز نگارش نام به همان گونه است که سخن می‌گویند و حروف آن نقطه ندارد و پاره‌ای از حروف را به زبان سریانی قدیم که زبان بابلیان است نوشته و آن را به فارسی می‌خوانند، عدد آن سی‌وسه حرف است و به آن «نام‌دبیریه»(«هام دبیریه» یا «هماک دبیریه» یا «آم‌دبیریه») گویند و این خط ویژه‌ی تمام طبقات مملکت است جز پادشاهان.

خط دیگری نیز به‌نام «راس‌سهریه» دارند و فلسفه و منطق را با آن می‌نویسند، حروف آن بیست‌وچهار و دارای نقطه است.

خط دیگری دارند که آن را «راز سهریه» می‌نامند وپادشاهان اسرار خود را برای اشخاص سایر ملل با آن نویسند و شماره‌ی حروف و صدای آن چهل حرف است، که هر حرف و صدایی صورت معروفی دارد و از زبان «نبطی» چیزی در آن نیست. ”

سرچشمه:

میرزای ناظر، ابراهیم – خودآموز زبان پهلوی (پارسی‌میانه) – سال انتشار: ۱۳۷۸ خورشیدی.

عکس: خط بهرام برومند، خوشنویس خط دین‌دبیره و خط نستعلیق