گفته می‌شود یک سده پیش، واژه‌ی آذربایجان تنها درباره‌ی آذربایجان ایران به‌کار می‌رفته است و ریشه‌ی زبان‌شناسی آن مربوط به «آران»، سرزمینی در قفقاز بوده است که جغرافی‌نگاران واژه‌های گوناگونی را برای آن به‌کار می‌بردند. اینگونه به چشم می‌آید که پیش از آمدن اسلام به این سرزمین واژه‌ی «آران» رایج بوده است. چنانکه یکی از تاریخ نگاران هنگام گفتن سرگذشت دودمان «مهران»(که از خویشاوندان خسرو پرویز پادشاه ساسانی بوده است)، از «وردان» دلاور سخن می‌گوید و می‌نویسد که او می‌خواست سلسله‌ی «آران‌شاهان»  را برافکند. آذربایجان در روزگار صفویه به ۱۵ خان‌نشین و سلطان‌نشین کوچک دگرگون شد. مهمترین خان‌نشین‌ها شامل: باکو، گنجه، دربند، قبه، قرباغ، نخجوان، تالش، شکی، شروان، ایروان و لنکران بودند. مهم‌ترین سلطان‌نشین‌های کوچک را آرش، ایلی سو، کازاخ، کوتکاشین، قبله و شمشادیل تشکیل می‌دادند. برخی از تاریخ‌نگاران هم شهرهای تفلیس، اردوباد، بردعه و بیلقان را جز سرزمین «آران» می‌دانند.

ادامه نوشته…

تاریخچه‌ی شهر یزد را می‌توان در دو دوره بررسی کرد:

الف – دوره پیش از اسلام:

از دگرگونی‌های تاریخی منطقه‌ی یزد در پیش از اسلام آگاهی‌های دقیقی در دست نیست، ولی می‌توان به قدرت رسیدن مزدکیان در سال‌های پایانی روزگار ساسانیان، که از مهم‌ترین حوادث این منطقه است، اشاره کرد.

در روزگار هخامنشیان و ساسانیان، برای جلوگیری از یورش چادرنشین‌ها به یزد ناگزیر دژها، راهدارخانه‌ها و چاپارخانه‌های بسیاری ساخته شد که افزون بر کارکرد نظامی‌ و تجاری، از آن‌ها به عنوان رُباط و بارانداز کاروان‌ها نیز بهره برده می‌شد.

ادامه نوشته…

واژه‌ی «سندباد» که به گونه‌ی «سنباد» هم نوشته می‌شود. در زبانِ پهلوی به معنی نیروی اندیشه است. «سندباد» همچنین به معنی بادی است که از سوی رود سند بوزد. واژه‌ی مجوس از سوی تازیان به افرادی گفته می‌شود که پیروی دین‌های ایرانی پیش از اسلام بودند. گمان می‌رود «سندباد» از پیروان مزدک بوده است. «سندباد مجوس» پس از کشته شدن ابومسلم خراسانی در نیشابور و ری به خونخواهی ابومسلم دربرابر خلیفه عباسی منصور به‌پا خواست.

ادامه نوشته…

نوشته‌ی زیر، از استاد ابراهیم پورداود است که در اسفند سال ۱۳۲۶ درباره‌ی واژه‌ی «پرچم» و نادرستی کاربری این واژه به چاپ رسانده‌اند، که با اندکی ویرایش بخشی از آن برگزیده شده که به کاربران ارجمند پیشکش می‌شود:

در این چند ساله گذشته، واژه‌های نادرستی بر سر زبان‌ها افتاده که «پرچم» یکی از آنهاست. این واژه در سده‌های پنجم و ششم هجری مهی وارد ایران شده و در هیچ‌یک از نوشته‌های نثر و نظم فارسی پیش از آن روزگاران دیده نشده است.

ادامه نوشته…

پس از آن‌که «یزدگر سوم» در جنگ نهاوند از تازیان شکست خورد، او برای کمک گرفتن و گردآوری سپاه نو به‌سوی خراسان و خاور ایران رهسپار شد. یکی از شاهزادگان ساسانی به‌نام «باو» فرزند «کیوس» که سردار شجاعی بود از یزدگرد اجازه خواست که برای نیایش به آتشکده‌ای که پدرش ساخته بود برود و سپس به او بپیوندد. «باو» در آتشکده مشغول نیایش بود که به او خبر می‌دهند که یزدگرد، در شهرِ مرو به فرمان «ماهوی سوری» فرماندار آنجا و به‌دست آسیابانی کشته شده است. «باو» با شنیدن این خبر بسیار اندوهگین شد.

ادامه نوشته…

خاطره‌ای از بانو توران شهریاری: ۲۹ اسفند ماه ۱۳۲۹، در تاریخ ایران روزی فرخنده، ماندگارو فراموش‌نشدنی است در زمان حکومت شادروان دکتر محمد مصدق، لایحه ملی شدن صنعت نفت ایران که به وسیله معظم له تقدیم مجلس شورای ملی ایران شده و با اکثریت قاطعی به تصویب مجلس رسیده بود در این روز به توشیح شاه رسید.

ادامه نوشته…

ریشه‌یابی واژگان «ریال»، «قران»، «تومان» و «اسکناس»:
استاد «ابراهیم پورداود» در سال ۱۳۳۱خورشیدی و در کتاب گران‌سنگ خود «هرمزدنامه»(رویه‌های۲۳۳تا۲۴۶)، نوشته‌ای درباره‌ی واحد پول رسمی ایران یعنی «ریال» دارد که در زیر و با اندکی ویرایش و ویراستاری، به آن پرداخته می‌شود:

در ۲۷اسفندماه۱۳۰۸خورشیدی «ریال» به‌جای «قران» از برای واحد پول ایران برگزیده شد. درست است که «قران» واژه‌ای عربی است، «ریال» هم، به همان اندازه، بیگانه و اسپانیایی است و بیش از ۴۰۰سال است که به دستیاری پرتغالی‌ها و اسپانیایی‌ها در ایران شناخته شده است.

ادامه نوشته…

اشکان افشاری: «قلعه‌جمهور» نامور به «قلعه‌بابک» در ۵۰ کیلومتری شمال شهرستان «اهر» و در بلندی‌های باختری(:غربی) شعبه‌ای از رود بزرگ «قره‌سو» جای دارد؛ منطقه‌ای که به نام «کلیبر» شناخته می‌شود. «بنای جمهور» شامل دژی است بر فراز قله کوهستانی که نزدیک به۲۳۰۰ تا ۲۷۰۰ متر از سطح دریا بلندا دارد. پیرامون این دژ را از هر سو، دره‌های ژرفی با ۴۰۰ تا ۶۰۰ متر ژرفا فراگرفته است و تنها از یک سو، راهی باریک و و با دسترسی دشوار برای رسیدن به آن دیده می‌شود.

ادامه نوشته…

بخش کوهستانی سرزمین طبرستان بنا به وضع طبیعی و جغرافیایی خویش و با توجه به ویژگی مردمانش توانست تا دو سده در برابر تازیان پایداری نماید.

با برانداختن سلسله امویان توسط «ابومسلم مروی خراسانی» و به روی کار آمدن عباسیان، آنها توانستتند پس از چند لشکرکشی به طبرستان به این نواحی رخنه کنند. اما مردم طبرستان در یک شورش همگانی به رهبری «ونداد هرمز» استقلال طبرستان را برپاداشتند. در تاریخ طبرستان آمده است که «ونداد هرمز» با مردم خویش پیمان بست که در یک زمان بر تازیان شهر بشورند و هر طبرستانی در هر جا که چشمش بر پیروان خلیفه افتاد وی را بکشد و در یک روز، شهر از پیروان خلیفه تهی شد.

ادامه نوشته…

بوذرجمهر پرخیده

انجمن یزد
انجمن ناصری یزد، در روز باد ایزد و شهریور ماه قدیم ۱۲۶۱ یزدگردی(۱۲۷۱خ.) با تلاش روان‌شاد کیخسروجی خانصاحب بنیاد نهاده شد. کیخسرو خانصاحب در یک دیباچه و ۴۶ ماده اساسنامه این انجمن را برای زرتشتیان یزد یادآور شد و همه هموندان آن را به تصویب رساند.

ادامه نوشته…