ایوب گبانچی: تاریخ همیشه آموزگار انسان بوده است. «تاریخ داشتن»، یعنی هستی‌داشتن، همیشه‌بودن، در همه‌ی زمان گشتن، هنر و فرهنگ را آفریدن. تاریخ تنها به ما پیروزی یا شکست، فروغ یا فرود، نابودی یا بودن نمی‌دهد،‌تاریخ آموزشگاهی جاودانه است که در آن از پیدایش تا فرسایش، از آغاز تا پایان، از درگیری تا سازش انسان‌ها با طبیعت، از پیشرفت تبار و فرهنگی تا فروپاشی و دگرگونی آن، از دوستی‌ها تا دشمنی‌ها، از ناآگاهی‌ و نادان تا شناخت و دانایی، از خدابانویی، از چند خدایی تا یگانه‌پرستی و تک‌خدایی، همه و همه را به‌سان یک داستان، یک نمایش و رویداد به ما نشان می‌دهد.

ادامه نوشته…

به فرخندگی فرارسیدن هفتم آبان روز جهانی «کورش بزرگ»

کنکاشی در گاه‌نگار زندگی «نبونئید»، فرمانروای بابل نشان می‌دهد که «کورش بزرگ» در هفتم آبان ماه سال ۵۳۹ پیش از میلاد مسیح، به بابل وارد شده و فرمان آزادی مردمانِ دردمندِ بابل داده‌ است. «نبونئید» که در نوشته‌های تورانی و اسلامی با نام «داریوش مادی» نامور است، توسط یونانیان «نابونیدس» خوانده می‌شود. گاه‌نگار «نبونئید» نشان می‌دهد که لشکریان او در سال هفدهم از فرمان‌رواییش در شهر «اپیس»، کشتاری به راه انداختند.

ادامه نوشته…

گفته می‌شود یک سده پیش، واژه‌ی آذربایجان تنها درباره‌ی آذربایجان ایران به‌کار می‌رفته است و ریشه‌ی زبان‌شناسی آن مربوط به «آران»، سرزمینی در قفقاز بوده است که جغرافی‌نگاران واژه‌های گوناگونی را برای آن به‌کار می‌بردند. اینگونه به چشم می‌آید که پیش از آمدن اسلام به این سرزمین واژه‌ی «آران» رایج بوده است. چنانکه یکی از تاریخ نگاران هنگام گفتن سرگذشت دودمان «مهران»(که از خویشاوندان خسرو پرویز پادشاه ساسانی بوده است)، از «وردان» دلاور سخن می‌گوید و می‌نویسد که او می‌خواست سلسله‌ی «آران‌شاهان»  را برافکند. آذربایجان در روزگار صفویه به ۱۵ خان‌نشین و سلطان‌نشین کوچک دگرگون شد. مهمترین خان‌نشین‌ها شامل: باکو، گنجه، دربند، قبه، قرباغ، نخجوان، تالش، شکی، شروان، ایروان و لنکران بودند. مهم‌ترین سلطان‌نشین‌های کوچک را آرش، ایلی سو، کازاخ، کوتکاشین، قبله و شمشادیل تشکیل می‌دادند. برخی از تاریخ‌نگاران هم شهرهای تفلیس، اردوباد، بردعه و بیلقان را جز سرزمین «آران» می‌دانند.

ادامه نوشته…

بیشتر بخش‌های این نوشتار برگرفته از نگاشته‌های «عبدالمجید ملک کلامی» ‌ادیب و خوش‌نویس سنندجی است. چون که او رهبر غارنوردان آن ناحیه بود که نزدیک ۱۲۷۶ خورشیدی(یک سده پیش) می‌زیست.

غار باستانی کرفتو در ۷۶ کیلومتری شمال خاوری شهر سقز است. این غار در میان غارهای ساخت دستِ انسان کم مانند است و دارای ۴ اشکوب(:طبقه) و دارای ۲۵ اتاق است که از سنگ تراشیده شده‌ است.

ادامه نوشته…

سلیمان لطفی‌نیا: نام شهرستان ری، شاید یکی از اندک نام‌هایی است که در گذر روزگار، دگرگونی چندانی نداشته است و به همان گونه‌ی دیرین خود، برجای مانده است. هرچند درباره‌ی ری و ریشه‌ی آن دیدگاه‌ها گوناگون است، اما بیشتر آن‌ها، گویای نامی بسیار نزدیک با نام کنونی ری هستند.

این شهر به سبب جایگاه ویژه‌ای که در فلات ایران داشته است، همیشه از ارزش بالایی در نزد کشورگشایان و شاهان برخوردار بوده است و بارها ویران، سپس آباد شده است.

ادامه نوشته…

در میان تاریخ‌نگاران درباره‌ی نقش‌برجسته انسان بالدارِ پاسارگارد سخن‌های فراوانی شده است ولی هیچ‌گونه همسان‌سازی نظری در میان آن‌ها به‌وجود نیامده است. از این‌رو پیامی ‌که این نقش‌برجسته می‌بایست به آیندگان بدهد همچنان در پرده‌ای از گمان قرار دارد. این نقش‌برجسته با فر کیانی کوروش بزرگ پادشاه هخامنشی درپیوند است. اینک به توضیح درباره‌ی بخش‌های گوناگون این نقش‌برجسته می‌پردازیم:

دست برافراشته: دست راست این نقش‌برجسته از ناحیه آرنج خم شده و به‌سوی جلو بلند شده است. حالت دست در این نقش‌برجسته همانند حالت دست شاهان و شاهزادگان در نقش‌برجسته‌های تخت‌جمشید و سنگ‌نبشته‌ی داریوش شاه در بیستون است. این حالت دست و چگونگی قرارگرفتن پاها که انسان در حالت حرکت را نشان می‌دهند، نشان‌دهنده‌ی حرکت رو به جلو و پیشرفت است.

ادامه نوشته…

تاریخچه‌ی شهر یزد را می‌توان در دو دوره بررسی کرد:

الف – دوره پیش از اسلام:

از دگرگونی‌های تاریخی منطقه‌ی یزد در پیش از اسلام آگاهی‌های دقیقی در دست نیست، ولی می‌توان به قدرت رسیدن مزدکیان در سال‌های پایانی روزگار ساسانیان، که از مهم‌ترین حوادث این منطقه است، اشاره کرد.

در روزگار هخامنشیان و ساسانیان، برای جلوگیری از یورش چادرنشین‌ها به یزد ناگزیر دژها، راهدارخانه‌ها و چاپارخانه‌های بسیاری ساخته شد که افزون بر کارکرد نظامی‌ و تجاری، از آن‌ها به عنوان رُباط و بارانداز کاروان‌ها نیز بهره برده می‌شد.

ادامه نوشته…

واژه‌ی «سندباد» که به گونه‌ی «سنباد» هم نوشته می‌شود. در زبانِ پهلوی به معنی نیروی اندیشه است. «سندباد» همچنین به معنی بادی است که از سوی رود سند بوزد. واژه‌ی مجوس از سوی تازیان به افرادی گفته می‌شود که پیروی دین‌های ایرانی پیش از اسلام بودند. گمان می‌رود «سندباد» از پیروان مزدک بوده است. «سندباد مجوس» پس از کشته شدن ابومسلم خراسانی در نیشابور و ری به خونخواهی ابومسلم دربرابر خلیفه عباسی منصور به‌پا خواست.

ادامه نوشته…

نوشته‌ی زیر، از استاد ابراهیم پورداود است که در اسفند سال ۱۳۲۶ درباره‌ی واژه‌ی «پرچم» و نادرستی کاربری این واژه به چاپ رسانده‌اند، که با اندکی ویرایش بخشی از آن برگزیده شده که به کاربران ارجمند پیشکش می‌شود:

در این چند ساله گذشته، واژه‌های نادرستی بر سر زبان‌ها افتاده که «پرچم» یکی از آنهاست. این واژه در سده‌های پنجم و ششم هجری مهی وارد ایران شده و در هیچ‌یک از نوشته‌های نثر و نظم فارسی پیش از آن روزگاران دیده نشده است.

ادامه نوشته…

شاداب فرامرزی

پادشاهی «مهرداد یکم» در تاریخ ایران یکی از حکومت‌هایی بود که نتیجه‌های ارزشمندی به‌همراه داشت. پیش از مهرداد، «پارت» دولتی کوچک بود که از ولایت «ماردهاوری» تا «هریررود» امتداد می‌یافت. «مهرداد یکم» در مدت فرمانروایی ۳۷ ساله‌ی خود، پارت کوچک را تبدیل به دولتی کرد که بعدها رقیب دولت روم شد و جریان تاریخ را در آسیای باختری(:غربی) را دگرگون کرد.

ادامه نوشته…