مریم انصاری: قلعه ضحاک با ویژگی‌های منحصر به فرد باستانی و تاریخی، در ۱۶ کیلومتری جنوب شرقی شهر«سراسکند» مرکز شهرستان «هشترود» استان «آذربلیجان شرقی» قرار دارد. این مجموعه باستانی در محوطه‌ی کوهستانی «سرمه‌لو» و در میان دو رودخانه‌ی «قرانقو» و «شورچایی» واقع شده است.

مجموعه‌ی باستانی قلعه ضحاک نزدیک به ۱۰ کیلومتر درازا و ۲-۱ کیلومتر پهنا دارد.

تنها بخشی از سازه، که بیرون از خاک است و تقریبا سالم مانده، عبارت است از یک چهار‌تاقی، که در اثر مرور زمان پوشش تاق و یکی از پایه های آن ویران شده که مورد بازسازی قرار گرفته است.

نتیجه‌ی کاوش در دو فصل گذشته، کشف یک تالار بزرگ ۱۱×۱۱ متر با راهروهای جانبی با گچبری‌های بسیار در طرح و نگاره‌‌های گوناگون که بیشتر با رنگ‌های اُخرایی، زرد، آبی و سبز آراسته شده‌اند. این نگاره‌ها، شامل نگاره‌های برجسته انسانی و حیوانی، نگاره‌های هندسی، گل و گیاه است.

مصالح به کار رفته در این چهار طاقی آجر و گچ است. اندازه ‌های آجرها ۳۲×۳۲ و به بلندای ۱۰ سانتیمتر است. این مجموعه در روی تپه‌ای که سطح آن کم ‌و بیش مسطح می‌باشد، قرار دارد. نتیجه‌ی کاوش در منطقه نشانگر استقرار تمدن اشکانی (:پارتی) است. از چگونگی بهره‌برداری، تاریخ ساخت و سازنده‌ی نخستین این دژ در روزگار اشکانی و همچنین روزگار پس از اسلام، آگاهی‌ درستی دردست نیست.

در واقع از دید نگارنده این دژ نیز همانند دژهای نامور به «قلعه دختر» است که، نمونه‌هایی از آنرا در «فیروزآباد» و همچنین «ارگ‌بم» می‌توان یافت.

درباره‌ی وجه تسمیه و دلایل ساخت این بنا ها بر بلندی چنین آمده است که ایزد بانویی با شخصیت بسیار برجسته که جایگاه ارزشمندی در آیین‌ های ایران باستان به خود ویژه کرده، «آناهیتا» به‌چم(:به‌معنی) پاکی و بی‌آلایشی که تجسم او در «آبان‌یشت» به‌کار رفته است در آن نقش داشته و این دژ ممکن است نمونه‌ای از نیایشگاه آناهیتا باشد.

این ایزد بانو با ویژگی‌های نیرومندی، زیبایی و خردمندی به‌گونه‌ی الهه‌ی عشق و باروری در می‌آید، زیرا چشمه‌ی زندگانی از وجود او می‌جوشد. او ایزدی، دوست داشتنی است. همچنین این باور وجود داشته است که آناهیتا در بلندترین طبقه‌ی آسمان جای دارد، از اینرو این نیایشگاه‌ها و دژها را بر بلندی‌ها می‌ساختند. این باور باعث شده است این گونه بناها و نیایشگاه‌ها از آلودگی و دسترس دشمنان در امان باشد.