در این کتاب، سخن، از روزگار ماد آغاز می‌شود و به سده‌های نخستین پس از اسلام می‌رسد.

این کتاب دارای بخش‌های گوناگون زیر است:

ادبیات مادی، ادبیات فارسی باستان، ادبیات اوستایی، ادبیات دوران اشکانی، کتیبه‌های دوران ساسانی، ادبیات پهلوی، ادبیات مانوی، زبور پهلوی و ادبیات زبان های ایرانی میانه شرقی.

در بخش ادبیات مادی همراه با سخنانی درباره‌ گفته‌های “دینون” و “گزنفون”، در مورد داستان‌های متداول آن روزگار خلاصه‌ای گفته شده است.

در بخش ادبیات فارسی باستان همه سنگ ‌نبشته‌های بازمانده از این روزگار شناسانده شده‌اند و تاریخ و جای این سنگ نوشته‌ها، نوشته‌ها و درونمایه‌ آنها و سبک نوشته‌ها نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند.

در بخش ادبیات اوستایی به تاریخچه گردآوری اوستا، تفاوت میان اوستای گاهانی و اوستای پسین و آثار بازمانده به زبان اوستایی پرداخته شده است و ضمن بحث درباره کتاب‌های اوستایی نمونه‌هایی از آنها نیز گفته شده است و سبک و چگونگی نگارش آنها مورد بحث قرار گرفته است.

در بخش ادبیات روزگار اشکانی به ادبیات شفاهی، سنگ‌ نبشته‌های پارتی (پهلوی اشکانی)، آثار بازمانده دو منطقه “نسا” و “دورا”، “اروپوس” و هم چنین سکه‌ها و مهرها شناسانده شده‌اند.

در بخش سنگ ‌نبشته‌های روزگار ساسانی همه‌ آثار کتیبه‌ای این روزگار را به دو گروه دولتی و خصوصی بخش کرده‌اند. در بخش کتیبه‌های دولتی آثار بازمانده از شاهان و امرا با آوردن جا و تاریخ و درونمایه و با بحث درباره سبک آنها شناسانده شده‌اند و در بخش کتیبه‌های خصوصی از کتیبه‌های یادبودی و کتیبه‌های سنگ مزار بازمانده که متعلق به افراد معمولی بوده‌اند سخن به میان آمده است. در این بخش پاپیروس نوشته‌ها، پوست نوشته‌ها و هم چنین سکه‌ها و مهرها و مهرواره‌ها نیز بحث بوده‌اند.

در بخش ادبیات پهلوی که بخش عمده این مجموعه را در بر می‌گیرد به ترجمه‌ها و تفسیرهای اوستا به پهلوی با بحث گسترده‌ای در مورد زند و پازند اشاره شده است و سپس متن‌هایی که بر پایه‌ زند نوشته شده‌اند با آوردن درونمایه هر کدام و نمونه‌ها و بحث درباره سبک هر یک ادامه یافته است. متن‌های فلسفی و کلامی بخش دیگری از این بخش است که در آن همه متن‌های کلامی با آوردن درونمایه و مقایسه با دیگر آثار همسان مورد بررسی قرار می‌گیرند. آثاری که بر پایه کشف و شهود و پیشگویی هستند نیز به همین گونه شناسانده می‌شوند.

دربخش ادبیات مانوی آثار مانوی مورد نقد و بررسی قرار گرفته‌اند. کتاب‌های مانی تک به تک شناسانده شده‌اند و آثار منثور پیروان مانی و سروده‌های مانوی نیز در بخش دیگری از این بخش مورد بحث بوده‌اند. همچنین اشاره کوتاهی به زبور پهلوی شده است.

در بخش ادبیات زبان‌های ایرانی میانه شرقی آثار بازمانده سغدی، نامه‌ها و آثار بودایی و مسیحی سغدی شناسانده شده‌اند. در این بخش همچنین به آثار بازمانده از زبان سکایی، خوارزمی و بلخی نیز اشاره شده است.